Zanimljivosti iz istorije Beograda – Jedan letimičan pogled na Novi Beograd

Novi Beograd je definitivno najmlađa urbana celina u Srbiji, najveća opština i retka koja se može pohvaliti time da je nastala bukvalno – besplatnim i dobrovoljnim radom. Kroz frontovske i omladinske radne brigade prošlo je oko 200 000 njegovih graditelja: srednjoškolaca, studenata, radnika i inžinjera iz svih krajeva nekadašnje Jugoslavije.

Naravno, među njima su bile najbrojnije seoske brigade iz Srbije. Radilo se danju i noću, uglavnom bez tehnike – ručno je sejan pesak i mešan malter, a konjske zaprege su prenosile teži materijal. Pre početka izgradnje, močvarno zemljište je nasipano peskom koji je vađen na licu mesta iz Save i Dunava, kako bi se izdigao nivo tla iznad plavnih rečnih i podzemnih voda. Na takvoj osnovi, tj. na naslagama peska nikla je kompletno nova urbana celina po uzoru na tada moderne tzv. Korbizijeove gradove.

Po broju stanovnika to je i najgušće naseljena opština u Srbiji. Ima preko 200 solitera i 600 velikih stambenih objekata sa preko 91000 stanova, a taj broj svakodnevno raste.

U početku se doseljavalo uglavnom stanovništvo koje je pripadalo tzv. srednjoj klasi (to su bili državni službenici i stručnjaci zaposleni uglavnom u državnoj i partijskoj administraciji, vojsci i policiji). Postojale su razlike u kvalitetu stanova i blokovske infrastrukture što je značilo i određene razlike u socijalnoj strukturi naseljenog stanovništva. Međutim sa uvođenjem tržišnih kriterijuma u oblasti stanovanja i urbane ekonomije, došlo je do veće zastupljenosti poslovnih, kulturno rekreativnih i drugih sadržaja, čime je bitno promenjena struktura pojedinih kvartova (blokova) koji su prvobitno služili isključivo za stanovanje.

Sveopšta privatizacija stanova koja je sprovedena 90-ih godina prošlog veka, prouzrokovala je veliku socijalnu pokretljivost i promenu u strukturi stanovništva. To je dovelo do značajnije raznovrsnosti u prisutnim stilovima života. Stari obrasci ponašanja koji potiču od prvih doseljenika sukobljavaju se neprestano sa novim modelima ponašanja koje promovišu mlađe generacije. Veliki deo populacije novog grada, potekao iz ruralne ili slabo urbanizovane sredine i imao je svoje navike i način života. Nedostatak infrastrukture, koja je kasnila za stambenom izgradnjom, kao i potpuna neuređenost površina namenjenih izgradnji u nekom budućem periodu, preneli su te navike na novo urbano okruženje. U podnožjima solitera nikle su bašte, pa i cele njive sa poljoprivrednim kulturama, koje su njihovi „vlasnici” obrađivali posle radnog vremena. To objašnjava veliku raznolikost i jake kontraste koje možemo lako zapaziti na Novom Beogradu. S obzirom na poreklo, možemo u šali reći da stanovništvo Novog Beograda, ustvari, sačinjavaju apatridi, tj. svi su došli odnekuda (u poslednje vreme čak i iz Kine).

Različiti životni obrasci su vrlo prisutni u svakodnevnici. Tako možemo videti kako u mimohodu, pored modernih tramvaja („španci“) prolaze konjske zaprege (na sveopštu radost pasa lutalica). Razna unikatna vozila bez sertifikata (mešavina motokultivatora i traktora kabrioleta pretovarenih reciklažnom „robom“ iz kontejnera za smeće ) utrkuju su sa futuristički dizajniranim autobusima GSP-a. Na parkinzima stambenih blokova ili u mnogobrojnim garažama pored najnovijih modela automobila, stoje skromno parkirani oldtajmeri iz socijalističke prošlosti koji pamte neka druga vremena: Lade, Vartburzi, Volge, poneki preživeli „Fića“ ili čak Fiat 1300, Reno 4 i slični muzejski egzemplari.

Generacije doseljenika su sa sobom donosili i svoju „estetiku“, ali njihovi „umetnički“ nastrojeni potomci u drugom i trećem kolenu, razvili su, za naše pojmove, autentičnu subkulturu koja je najuočljiviji izraz našla u mnogobrojnim grafitima za koje poznavaoci kažu da spadaju u prava mala remek dela street arta. Ipak, takvih grafita je relativno malo preostalo, ali se zato na svakom slobodnom zidu mogu sresti umetnička dela „u pokušaju“ raznoraznih kvazi umetnika čiji radovi pre spadaju u sve drugo ( najčešće u kategoriju amaterske (diletantske) naivne umetnosti ili pubertetsko- skribomanske haiku forme), nego li u visokourbane artefakte naslikane (češće ispisane) auto-sprejem.

Novi Beograd se prepoznaje kao gradska opština sa najviše zelenila i sa urednim travnjacima, brojnim drvoredima, parkovima i pošumljenim platoima. Pored obala Save i Dunava, kao i na slobodnim površinama u zonama stanovanja između blokova, uređena su šetališta i mini sportski tereni idealna za upražnjavanje sportsko rekreativnih aktivnosti. Svojom jedinstvenošću Novi Beograd je izrgradio reputaciju modernog, visoko urbanizovanog mesta za život sa prepoznatljivim gradskim pejzažem.

FAKTOTUM:
– Novi Beograd ima dve prostorne celine koje su zaštićena prirodna dobra: Veliko i Malo ratno ostrvo – na njima živi 130 vrsta ptica od kojih su većina ugrožene vrste
– Merenja pokazuju da je temperatura vazduha na Novom beogradu i za 10 stepeni Celzijusovih niža u odnosu na druge delove Beograda
– ukupna dužina drvoreda iznosi 76 km sa oko 17 000 stabala (otprilike kao opštine Stari grad, Vračar, Palilula i Zvezdara zajedno)
– Novi Beograd ima svoje lagume – najveći se nalazi kod starog aerodroma (Tošin bunar). Iz njih se komandovalo operacijama odbrane grada tokom šestoaprilskog napada 1941 nemačke avijacije na Beograd
– Savski nasip je počeo da se gradi još 30-tih godina prošlog veka. Te radove su izvodili građevinarske kompanije iz Danske, zbog čega je šetalište od mosta Kralja Aleksandra do Ušća na novobeogradskoj strani nosio ime – Danski nasip
– 1938 g. na štandu „Filipsa“ na Starom sajmištu prikazan je prvi televizijski program na Balkanu
– Novi Beograd je urbanističkim planovima izdeljen na blokove kojih trenutno ima 72 (poređanih po logici nedokučivoj za svakoga ko nije rođen u istim)
– Na novom beogradu se nalaze dve najviše zgrade u Srbiji. To su Poslovni centar Ušće (141 m.) i Zapadna kapija Beograda (115 m.)
– Jedan od nerealizovanih projekata na koji se čeka već 10 godina je povezivanje sportskog centra na košutnjaku putem žičare sa gondolama , preko Banovog brda i Ade Ciganlije sa blokovima na novobeogradskoj strani sa mogućnošću produženja trase do Bežanijske kose.
– Novi Beograd možete najbolje upoznati putem organizovanih biciklističkih tura u organizaciji Muzeja istorije Jugoslavije. Tokom vožnje možete da čujete interesantne priče o tome kako je bio zamišljen novi grad na levoj obali Save i ko ga je gradio.
– U čast Prve konferencije nesvrstanih zemalja, Novi Beograd je dobio Park prijateljstva u kome su gosti konferencije u ime svojih zemalja zasadili drvo mira – platan. Danas u parku postoji 180 zasađenih platana, a običaj sadnje drveta je nastavljen i prilikom kasnijih poseta svetskih državnika od koji su napoznatiji: Kraljica Elizabeta, Margaret Tačer, Fransoa Miteran, Džimi Karter, Mihail Gorbačov, Vili Brant, Fidel Kastro i mnogi drugi.

Literatura i izvori :
• Mina Petrović, „Istraživanje socijalnih aspekata urbanog susedstva: percepcija stručnjaka na Novom Beogradu“, časopis Sociologija 1/2008 (L), Beograd
• Slobodan Ristanović, 60 godina Novog Beograda , (2008).
• http://sr.wikipedia.org/wiki/Gradska opština Novi Beograd
• www.novibeograd.rs